Λαϊκή Ιατρική, Ξόρκια και Γητειές της Κύπρου (μέρος β)

 Για το λύσιμο του ανδρογύνου

Όταν με μαγείες οι εχθροί «δένουν» τον άντρα ώστε να μην μπορεί να συνευρεθεί με τη γυναίκα του, ο παπάς του χωριού δίνει ένα μήλο στον άντρα κ' ένα στη γυναίκα λέγοντας τούτα τα λόγια: « Ο καταβάς εις τον Άδην και λύσας τα δεσμά του θανάτου και του Αδάμ το κατάκριμα, αυτός, Κύριε ο Θεός ημών, λύσον πάσαν

μαγείαν από τον δούλον του Θεού (δείνα) και την δούλη του Θεού (δείνα). » Έπειτα απ' αυτή τη γητειά το αντρόγυνο τρώει από ένα μήλο και πέφτει να κοιμηθεί.

Για το ανεμοπύρωμα

Στην Κύπρο τ΄ονομάζουν «Σουρουπάθι». Πολλοί είναι - κατά τη λαϊκή αντίληψη - οι τρόποι της θεραπείας του, συνοδευόμενης και από την κατάλληλη επωδό (γητθκειά, ξόρκι κατά της βασκανίας). Ξεχωρίζουμε την ακόλουθη: Δίνουν στον άρρωστο να πιει ξύσματα γαλαζόπετρας (θειϊκού χαλκού) με νερό και να λούσει μ΄αυτήν το μέρος που υποφέρει, ή διαβάζει ο παπάς ξίδι ή σουσαμόλαδο που μ' αυτό αλείβεται ο άρρωστος. Ακολουθεί το γήτεμα: Αφού ο λαϊκός γιατρός ή η γιάτραινα σηκώσουν τον άρρωστο, τον βάζουν να βλέπει την ανατολή ή τη δύση, ανάλογα με τη θέση που βρίσκεται ο ήλιος. Τότε μ' ένα μαχαίρι μαυρομάνικο σταυρώνουν το κεφάλι του, το ίδιο κάνουν και σε μια φέτα λεμονιού λέγοντας τα ακόλουθα: «Στώμεν καλώς κτλ., σουρουπαθά, σελάμ, μελάν, κουτάν, μαλαού, μαντατού, λαού, κοντινού Θεού Πατρός και φισοτρός του Ριωνά «ανεμοπύρωμα.» Εδώ σταματά το ξόρκι κι ακολουθεί η ευχή: «Εις το όνομα του Πατρός κτλ.», με φύσημα του αρρώστου και με τα λόγια: «Να ξοριστεί το κακόν από τον δούλον του Θεού (τάδε)». Σε άλλη παρόμοια γητθκειά, όπου επικαλούνται  τους Αγίους Αναργύρους, διατάζουν το κακό να φύγει από τον άνθρωπο μ' αυτά τα λόγια: «Ανεμοπύρωμα, λαμπροπύρωμα, καψοπύρωμα, ξόριστον το κακόν ΄που τον δούλον σου.»

Για το πρήξιμο του λαιμού από μέσα

«Λάβε 4 ή 5 βαθράκους - να είναι μεγάλοι - κόψε την κεφαλήν τους και τα πόδια τους, ρίξε τα· σχίσε τους από το πλευρόν, άνοιξέ τους, βράσε ολίγο λάδι μέσα εις το τηγάνι, βάλε τους να πάρουν μίαν βράστην, όχι να καουρδιστούν πολλά, και έτσι ζεστούς βάλε τους εις τον λαιμόν και δέσε τους να κάμουν τρεις ή τέσσερις ημέρες, εάν είναι χειμώνας, και ιατρεύεσαι· ειδέ είναι καλοκαίριν, ας κάμουν δύο ημέρες και ρίξε τους, και βάλλε άλλους επειδή βρωμούν· και είναι βέβαιον και δοκιμασμένον».

Στους παραπάνω εξορκισμούς, που παίρνουν τη μορφή καθαρής ιεροπραξίας προσθέτουμε και τους επόμενους, που μας κάνει γνωστούς μέσα από το πλήθος των λαογραφικών του μελετών ο γυμνασιάρχης Κυριάκος Π. Χατζηιωάννου.

Γητειά του κατσινιόρου

Στην Κύπρο κατσινιόρο λένε τον σκορπιό. Τον λένε ακόμη και «γρινκοζελλόρο», «διντζελλόρο» και «τερκζελλόρο». Τον εξορκίζουν με την ακόλουθη γηθκειά: «Πρώτα ήμουν γένοντας κ' ύστερις παλληκάριν / κάμνουν την δάφνην άλετρον και την ελιάν ποδάριν (μέρος του αλετριού) / κάμνουν τα ζευλοράμματα γρουσά μαλαματένια / και πκιάνει τα κ΄επήαινεν κάτω στο περιγιάλιν / που βρέθην το κακόν θερκόν (φίδι) που λέσιν και λαλούσιν, / ο δίκομπος, ο τρίκομπος κ' εκείνος ο διντζέλλαρος· / ευρέθην και η Παναϊά και είπεν του: / «Τί έπαθες, παιδίν μου, / και κλαίες και θρηνίζεις/ και τα δέντρη μαρανίσκεις; Πήαινε, γυιέ μου, και πκιάσε ξίδιν και πίτερα και πε: Στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Οκοιάν (όπως) τρέχει ο ήλιος, οκοιάν τρέχει η  σελήνη, οκοιάν τρέχουν τα νερά στον ποταμόν και τα νέφη στον γιαλόν έτσι να τρέξει το κακόν ΄που τον δούλον ή την δούλην του Θεού (δεινά). Ορκίζω σας εις τους τέσσερεις Αρκαγγέλους, στον Μιχαήλην, Αρβιήλην, και εις τον Ροβά και Ραχαήλ τζι' εις τον Απόστολον Αντρέαν κι εις τον Απόστολον Λουκά τον Απόστολον Τζεγκιάν και εις την Παναΐαν, παν πλημέλημαν, πασ' αστένεια, πασ' γιατρέψεως, πασ' αφέσεως. Στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» Στο τέλος ο γητευτής  ή η γητεύρια, αφού ζυμώσει τα πίτουρα με το ξίδι, αλείβει μ' αυτά το μέρος του «κρουσμάτου», δηλ. το σημείο που εδάγκασε ο σκορπιός.

Για την στεράν και τα κουλούνκια

Όταν μια γυναίκα υποφέρει από υστερικούς πόνους της στέρας (μήτρας) ή από κουλούνκια (νευραλγίες) γράφουν μέσα σ' ένα άσπρο πιάτο τα ακόλουθα: «Στέρα στέρη, στέρα στερημένη /  του Θεού καταραμένη / γύρνα στέρα και ξηράνθουψ / σαν το φύλλο του κλημάτου / ως το χώτρον του δωμάτου / σαν τον άππαρον (άλογο) σκαλίζεις / σαν το βόδιν μουγκαρίζεις / και τα μέλη του μελίζεις». Μετά τα πλένουν με νερό και το πίνει ο ασθενής. Για τα κουλούγκια η γητειά αυτή πρέπει να γίνει την ύστερη Παρασκευή ή σελήνη.

Ο Λευκωσιάτης γιατρός Κύπρος Χρυσάνθης μας κάνει γνωστές τις ακόλουθες επωδές στη μελέτη του «Τρία Ιατρικά Σύμμικτα Κύπρου» (Κυπριακά Γράμματα, έτος Ζ'):

Γητειά του σφαλαντζιού

Με την ονομασία «σφαλάντζιν» είναι γνωστά στην Κύπρο διάφορα έντομα της οικογένειας Mutillidae, ιδίως γνωστότερα είναι το Dasylabris maura και το Sceliphron spirifex. Τα θηλυκά έχουν κεντρί και το κέντρισμά τους είναι οδυνηρότατο, κάποτε μάλιστα μπορεί να είναι θανατηφόρο. Για τη θεραπεία του κεντρίσματος από σφαλάντζιν επικαλείτο τη βοήθεια του γητευτή ο οποίος συνήθως έβαζε τον πάσχοντα να πλαγιάσει ανάσκελα· τοποθετούσε ξίδι σε μικρό δοχείο και διάβαζε την ακόλουθη γητειά: «Δύναμη του Θεού Σωτήρος ημών Ισού Γριστού. Έπεψε με η μάνα μου στο σκολείον να μάθω γράμματα / και γράμματα δεν έμαθα / παρα μόνο έμαθα  να γητεύω /  το βορούιν, βολούιν, το λατρίριν, το πατσάλιν, το κουντούριν / κρούζει  Μαν και Πρωτογιούνην / σαν τρέχουν τ' άστρη, σαν τρέχουν οι καταρράκτες τ' ουρανού, σαν τρέχει το ύδωρ και πάει στην θάλασσαν, έτσι να τρέξει το πάσα κακόν από τον δούλον ή την δούλην του Θεού ... (τάδε) / στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν.» Ύστερα ο γητευτή παίρνει το δωχείο με το ξίδι, το δίνει στον πάσχοντα, κι εκείνος πίνει τρεις γουλιές, ενώ με το υπόλοιπο αλείβει τη πληγή του κεντρίσματος.

Για το Ανεμοπύρωμα (Ερυσιπέλας)

«Ο Θεός, Ο Θεός  ο την βάτον φυτεύσας και του Μωυσέως συλλαλήσας εν τω όρει του Σινά, αυτός. Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Θεός ημών σβέσαι παν πύρωμα, ανεμοπύρωμα, καλλοπύρωμα, ηλιοπύρωμα και νυκτοπύρωμα. Τα ενδρέχοντα και εκτός εβδομήκοντα δυόμισυ φλέβας των ανθρώπων, άνδρες γεραδκές και εις τα εβδομήκοντα δυόμισυ γενεάς των πυρωμάτων και χαλίνωσον και εξολόθρευσον και εξόρισον αυτά από τον δούλον του Θεού δεΐνα. Κάβουρος φύσαρος, φυσώριος φωνή Κυρίου, διάκοψον την φλόγαν του πυρός· φύγε πύρωμα, Ο Χριστός σε διώκει ο Κύριος των κυριευόντων και βασιλεύς των βασιλευόντων. Εις το όνομαν του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος· Αμήν. Σαν τρέχει ο ήλιος και πάει στην μάνα του, έτσι να τρέξει το κακόν από δεΐνα.» Αν περάσει με το νερόν είναι αρσενικόν· αν με το ξίδι θηλυκόν. να το διαβάζεις δυσμάς ηλίου.

Γητειά του  ντζανιού (ικτέρου)

Πέρνεις μια κλωστή κόκκινη και την ώρα που λες την γητειά την μετράς στ' ανάστημα του αρρώστου. Άμα φτάσεις εκεί που λες «εις τ΄όνομα του Πατρός κλπ.» την διπλώνεις και την βάζεις μέσ' το νερό και τ' αφήνεις να «ποσπεριστεί» και πίνει ο άρρωστος τρεις γουλιές (βρόκκους) κάθε πρωί ως τρεις μέρες. Λέγεται αυτή η γητειά: «Στον κίτρινον πωταμόν εβλάστησεν κίτρινον δεντρόν / κίτρινους κλόνους έκαμεν / κίτρινα φύλλα έβκαλεν / κίντρινον πουλλίν εκατοίκησεν / κίντρινην φουλιάν έκεμεν / κίτρινα αυγά εγέννησεν / κίντρινα πουλιά έβκαλεν, Δίχως πόδια πα στο δεντρόν εξέβηκα, δίχως χέρια τάπιασα, δίχως μαχαίριν τάσφαξα, δίχως λαμπρόν (φωτιά) τα έψησα, δίχως δόντια τάφαα. Αν δεν πιστεύκεις για ντζανίν εβ' έξω να τα δεις, που την καρδιά του τάδε.»

Άλλη παρόμοια γητειά του ντζανιού καταλήγει ως εξής: «Φύγε ντζανίν, κακόν ανεμόζανον, κίτρινον ντζάνιον και κάθε κακόν ζάνιον, ορκίζω σε, επικοιμώ σε εις τον μεγάλον Θεόν λειτουργόν του κόσμου, και να λέψεις από τον δούλον του Θεού (δεΐνα)· και η ελπίς μου ο Πατήρ, καταφυγή μου ο Υιός, σκέπη μου το Πνεύμα το Άγιον, Τριάς Αγία, δόξα σοι. Σ.Τ.Μ.Κ.Λ.Σ.Μ.Τ.Φ.Β. Θεού. Αμήν.»

(εις δρόσον). «εκ της ημέρας εκείνης ότε εξήρχετο η Παναγία Θεοτόκος από το όρος των Ελαιών μετά μυριάδων Αγγέλων, Αρχαγγέλων, απήντησε τον Όκταρα και δεν τον εχαιρέτησεν· εστάθη όμως και τον ηρώτησε: «Πού υπάγεις, Όκταρα και κίτρινε και δυνάδελφε του του Χάρου και συναγωγέ του θανάτου;» Και εκείνος λέγει της Παναγίας: «Θα υπάγω εις τον δούλον του Θεού (δεΐνα), να δράμω εις την κεφαλήν του, να έμβω εις τα πλευρά του, εις την ακοήν του.» Και η Κυρία Θεοτόκος έτοιμη εστάθη και του λέγει: «Τομή σου αδόλου η χείρα πέντε δάκτυλα και χρυσή σφραγίδα έχω να σε ορκίσω εις 24 ψηφία τους εις τας ακτίνας να χωνεύσεις τον θυμόν σου εις τα όρη και τα βουνά και σπήλαια και τα βάθη της θαλλάσης και να μην εισέλθεις εις τον δούλον του θεού δεΐνα διότι είναι βαπτισμένος και από μύρον μυρωμένος και δεν δύναται να βαστάξει τους πόνους σου. Σ.Τ.Μ.Κ.Λ.Σ. Μ.Φ.Β. Θεού. Αμήν.»

Γητειά του φθόνου

Παίρνεις τρία φύλλα «ελιάν ευλογημένην» απ΄αυτή δηλαδή που πήραν στην εκκλησία την Κυριακήν των Βαΐων και βλογήθηκε· και την ώρα που θα πεις «ήρθεν ο Άγγελος Κυρίου» να σταυρώσεις τρεις φορές στο καπνιστήρι και θα ρίψεις και την ελιά να καεί και θα καπνίσεις τον Θεό (έξω στην αυλή) ύστερα τον άρρωστο και κείνους που θα βρεθούν εκεί. Τον άρρωστον τον εξορκίζεις με την ακόλουθη γηθκειά:

Η Παναΐα η Δέσπινα σηκώθην που το πωρνόν, εσάρισεν (σκούπισε), εράντισεν, εφτά ρουάνια εγέμισεν κι' ο ήλιος δεν ανέτειλεν. Έρεξεν (πέρασε) η Ζήλα, η Δήλα, η Αναρκοδοντιά, η Κατωβιζού, καλόν της είπαν και κακόν εγίνηκεν, έππεσεν (πλάγιασε) και σκεπάστηκεν, το ριόν (ρίγος) την έπιασε και δεν εσιουρκάστηκεν (υσήχασε) κι εφώναξεν εις τον γυιόν της τον Μονογενήν κι' επήεν Άγγελος Κυρίου κι' είπεν της: «Είντα έχεις, Δέσποινα, και κλαίεις κι' αναστενάζεις και τον Θεόν φωνάζεις;» -Έρεξεν η Ζήλα, η Δήλα, η Αναρκοδοντιά, η Κατωβιζού και καλόν μου είπασιν και κακόν μου γίνηκεν. Ερέξασιν να πάσιν στο Καρπάσιν (χερσόνησος Καρπασίας), τα νερά να τα ξεράνουν, τα όμορφα παιδιά να τα πεθάνουν. «Κι' είπεν ο Άγγελος εις την Δέσποιναν: «Να πάρεις εις το χέριν σου τρεία φύλλα ελιάν να σταυρώσεις εις τ' όνομαν του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος νυν και εις τους αιώνας των αιώνων αμήν. Όπως τρέχουν τα ποτάμια, όπως τρέχουν τ΄άστρη, όπως τρέχει ο ήλιος να πάει στη μάναν του, έτσι να τρέξει το πάσα κακό, να φύει από τον δούλον σου. (δεΐνα).»

Πηγές: «Λαογραφικά Κύπρου», Κυριάκου Χατζηιωάννου

             «ΚΥΠΡΟΣ», τόμος Β',  Αθηνά Ταρσούλη

Πηγή : http://noctoc-noctoc.blogspot.gr/2014/06/blog-post.html

http://seliniartemisekati.blogspot.gr/- Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος(link ). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.