Τα ψηφιδωτά του Ορφέως και του Ζωδιακού κυκλού της Κω που τώρα βρίσκονται στην Κωνστανούπολη - The Orpheus and Zodiac mosaics of Kos now in Constantinople

 

Το 1899 ο Γερμανός αρχαιολόγος R. Herzog με την άδεια του Αυτοκρατορικού Οθωμανικού Μουσείου ήρθε στην Κω για να βρει το περίφημο Ασκληπιείο και να στείλει αρχαιολογικό υλικό στο Μουσείο. Στην προσπάθειά του να ανακαλύψει το Ασκληπιείο πραγματοποίησε ερευνητική ανασκαφή κοντά στην Αγία Άννα, σε χωράφι που ανήκε στην Εκκλησία, στη δυτική συνοικία της πόλης, που ονομάζεται Deba Hane. Έφερε στο φως ένα μαρμάρινο κάθισμα και μία σειρά από τρεις ημικίονες (ειδική κατασκευή με κενό για τον μηχανισμό άφεσης). Όμως στον ίστρο του να ανακαλύψει το Ασκληπιείο απέδωσε τo εύρημα αυτό ως το τμήμα σκηνής ενός ωδείου-θεάτρου ελληνιστικής εποχής.
Η ανασκαφή δεν ήταν αρκετή για να βγουν συμπεράσματα ότι πρόκειται για το αρχαίο στάδιο. Οπότε οι ντόπιοι ιστοριοδίφες, Δ. Μυλωνάς και Ι. Ζαρράφτης έμειναν στο ίδιο συμπέρασμα.
Ο μόνος που είχε αμφιβολίες ήταν ο Dörpfeld, που ακολουθούσε τον R. Herzog. Κατάλαβε ότι μάλλον πρόκειται για την άφεση κάποιου σταδίου, αλλά ο R. Herzog δεν ενδιαφέρθηκε περαιτέρω.
Εκεί κοντά στο περιβόλι του Σταματιάδη ανακαλύφθηκαν τα δύο ψηφιδωτά του Ορφέα και του ζωδιακού κύκλου και το ιερό της Δήμητρας του 2ου αιώνα π.Χ. Τα ψηφιδωτά αυτά παρά τη δυσφορία των Κώων στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, στο εκεί Αρχαιολογικό Μουσείο και εκτέθηκαν σε μεγάλη αίθουσα όπου βρίσκονται και σήμερα.
Πρώτος ο ιατρός, ιστοριοδίφης Δημήτριος Μυλωνάς δημοσίευσε αναφορά για την εύρεση των ψηφιδωτών και αργότερα ο Ιάκωβος Ζαρράφτης.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΥΛΩΝΑ
Καλλιτεχνικώτατον μωσαϊκόν, ου έν τω μέσω ζωηρότατα και μετά λεπτής καλλιτεχνίας παρίσταται όλη η Μυθολογία του παναρχαιοτάτου ερασιμόλπου μουσικού Όρφέως, πέριξ αύτου, παίζοντος την θελξίνουν αύτου λύραν, φαίνονται ακροώμενα πολλά και παντοειδή ζώα, μικρά μετά μεγίστων θηρίων και ορνέων, εχόντων στάσιν υψίστης εκστατικής αφοσιώσεως, έτι δε και διάφορα νηκτικά πτηνά, από λίμνης σπεύσαντα διά πυκνής χλόης, παρ’ αυτήν δέ όφεις ως νεναρκωμένοι υπό της αυτής μαγευτικής αφοσιώσεως ακινητούσι. Παρά δε τα δεξιά, εις δύο μέρη εμφαίνονται εις εμπόλεμον στάσιν ανά δύο ένοπλοι αθληταί καραδοκούντες τα κηρύκεια των παρ’ αυτοίς κηρύκων, όπως δώσωσι το σημείον της ενάρξεως της μονομαχίας. Και παρά ταύτην, ετέρα μεγάλη και λαμπρά εικών των δώδεκα ζωδίων. Ολίγον άνωθεν της θέσεως ταύτης, ιερόν, εν ω πλείστα και πολυποίκιλα σπουδαία πήλινα αναθηματικά αγγεία και αγαλμάτια ευρέθησαν. Προς δε δεξαμενή μετά κρηναίου ύδατος, αφ’ ης πολλά εξήχθησαν τεμάχια μαρμαρίνων αγαλματίων, εν οις και κεφαλή πιθανώς της Δήμητρος‧ διότι και μαρμάρου τεμάχιον εντεύθεν εξαχθέν έφερε την ελλιπή επιγραφήν «(δείνα δείνος) . . . ωνος [Δημ]ητρι».
Το εν τη θέσει «Κρύο Νερό» (περιβόλιον Σταματιάδου) ανακαλυφθέν θαυμάσιον τούτο αριστούργημα, υπό της απληστίας του Γερμανού και παρά τον ειδικόν νόμον της Τουρκίας περί αρχαιοτήτων εις τεμάχια συντρηβέν εναπετέθη εντός μεγάλων κιβωτίων και διά Κωνσταντινουπόλεως έλαβε την εις Βερολίνον άγουσαν. Κατά νεωτέρας εν τούτοις επίσημους πληροφορίας, το Μωσαϊκόν τούτο εν πολυτελεί τεθέν πλαισίω εκόσμει το εν Κωνσταντινουπόλει Αυτ. Οθωμ. Μουσείον (Αυτοκρατορικό Οθωμανικό Μουσείο‧ σήμερα İstanbul Arkeoloji Müzeleri – Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης). Δημητρίου Μυλωνά, Μονογραφία περί των εσχάτως γενομένων εν Κω ανασκαφών και του ανευρεθέντος Ασκληπιείου 1898-1904, Ξενοφάνης 3 (1906), σ. 367.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΙΑΚΩΒΟΥ ΖΑΡΡΑΦΤΗ
Ακολούθησε ο Ιάκωβος Ζαρράφτης. Αναφέρει: Το μεγαλοπρεπές ωδείον μέρος ερειπίων τυχαίως ανεκαλύφθη παρά τα τείχη εις την Αγία Άννα το 1900 υπό του αρχαιολόγου Γερμανού Ροδ. Έρζογ, διερευνώντος τα μέρη εκείνα διά την του Ασκληπιείου ανακάλυψιν, παρ’ α ανεκαλύφθη και ολόκληρος η περίφημος μυθολογική σειρά του παναρχαιοτάτου ερασιμόλπου μουσικού Ορφέως διά λεπτεπιλέπτου μωσαϊκού άριστα καλλιτεχνικού, παρισταμένη, εν η διεκρίνοντο ζωηρότατα περί τον περιχαρίτως παίζοντα την θελξίνουν λύραν μουσόληπτον Ορφέα πολλά και παντοιοειδή ζώα, μικρά μετά μεγάλων θηρίων και ορνέων, ακροώμενα με στάσιν υψίστης εκστατικής αφοσιώσεως, ως και διάφορα νυχτικά πτηνά από πλησίας λίμνης σπεύσαντα διά πυκνής χλόης, ης πλησίον όφεις ως νεναρκωμένοι, υπό της αυτής μαγευτικής αφωσιώσεως καταθελγόμενοι ακινιτούσι. Εν τη αύτη καλλιτεχνικωτάτη του μωσαϊκού αιθούση παρά τα δεξιά εις δύο μέρη εφαίνοντο εις εμπόλεμον στάσιν μονομαχίας, ανά δύο, ένοπλοι αθληταί καραδοκούντες τα κηρύκεια των παρ’ αυτοίς κηρύκων όπως δώσωσι το σημείον της ενάρξεως της μονομαχίας. Παρά ταύτην δε ετέρα μεγάλη και λαμπρά εικών των 12 ζωδίων. Και ούτως η όλη αύτη παράστασις είχε το εξαίσιον της καλλονής ενός των αριστουργημάτων της καλλιτεχνίας του χρυσού αιώνος του Περικλέους, όπερ όμως δυστυχώς περιτμηθέν εις τμήματα εξήχθη και εστάλη εις Κωνσταντινούπολιν. Διά των αυτών δοκιμαστικών ανασκαφών τότε ολίγον άνωθεν του Ωδείου, προς Δ. ανεκαλύφθη ιερόν της Δήμητρος, ένθα ίσως ήτο το εν επιγραφαίς αναφερόμενον Δαμάτριον, εν ω πλείστα και πολυποίκιλα σπουδαία πήλινα αναθηματικά εκμαγεία, αγγεία, και αγαλμάτια μετά χρυσών μικρότατων εικόνων, παριστώντων ζώα, ανευρέθησαν, παρ’ ο και δεξαμενή μετά κρηναίου ύδατος, αφ’ ης εξήχθησαν τεμάχια πολλά μαρμαρίνων αγαλμάτων, εξ ων και κεφαλή της Δήμητρος, κ’ επιγραφή «(δείνα δείνος)…. ωνος [Δημ]ητρι.
Ιακώβου Ζαρράφτη, Κώια. Αρχαία Τοποθεσία της Κω, Εν Κω 1922, σσ. 98-99.

 

Πηγή : 

https://kostaskogiopoulos.wordpress.com/2019/11/25/%CF%84%CE%B1-%CF%88%CE%B7%CF%86%CE%B9%CE%B4%CF%89%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CF%81%CF%86%CE%B5%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B6%CF%89%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%85/

http://seliniartemisekati.blogspot.gr/ - Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος (link). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.