Η λατρεία των λίθων εις την αρχαιότητα & τον χριστιανισμό, του Ομήρου Ερμίδη - The worship of stones in antiquity & Christianity, by Homer Hermides

[οι φωτογραφίες προέρχονται από τις ακόλουθες ιστοσελίδες :

https://greece.terrabook.com/el/ithaca/page/menir-ithaki/ &  https://www.romfea.gr/diafora/14786-egkainiazetai-gia-proti-fora-to-oraiotero-joklisi-tis-xiou]

Ελληνική μυθολογία, προκατακλυσμιαία ιστορία

Η λατρεία των λίθων

  Οι λίθοι ήσαν μεγαλιθικά μνημεία, των οποίων τα κυριότερα ήσαν οι λιθοτράπεζες ή (dolmen), δηλαδή μνημεία κατά το πλείστον μέρος τους ήσαν ακάλυπτα επί του εδάφους, από μεγάλους φυσικούς ογκόλιθους ολίγο

επεξεργασμένων , όπου από το ένα άκρο του ήσαν πηγμένα εις το έδαφος, τα οποία σχημάτιζαν μικρό δωμάτιο με στέγη, από δυο ή τρία επίπεδα κολοσσιαίων ογκολίθων με ή άνευ μικροτέρους ογκόλιθους προς απόφραξη των χασμάτων. Η η μορφή αυτή είναι και η παλαιοτέρα μορφή μεγαλιθικών μνημείων. Έπονται η μετά εισόδου τάφοι ή θάλαμοι γιγάντων οι οποίοι είναι καλυμμένοι δια όγκου γης δίκην λόφου, τύμβοι οι οποίοι έφθαναν τα 150μ. διάμετρο και ανάλογο ύψος. Αποτελούνται από πολλούς μεγάλους λίθους οι οποίοι πολλές φορές σχηματίζουν πολλά διαμερίσματα. Αυτοί οι μεγαλιθικοί τάφοι φέρουν συνήθως είσοδο με λίθους ως θύρα ή πλάκες όπου σφραγίζουν την οπή εισόδου. Το άνοιγμα βλέπει προς την ανατολή, τα δε διαμερίσματά του είναι τετράπλευρα ωοειδή ή στρογγυλά 1,50μ. ύψους και 3μ. πλάτους περίπου. Ενίοτε υπάρχουν και παράπλευροι χώροι μικρότεροι έως τέσσερεις τον αριθμό. Ακολουθούν τα μονόλιθα ή menhir ογκώδεις μονόλιθοι ενσφηνωμένοι εις το έδαφος, εν είδος στήλης μέχρι και 10 μέτρα άλλοτε ακανόνιστοι άλλοτε επεξεργασμένοι άλλοτε δε και παραδόξου σχήματος. Επίσης είναι με την είσοδο προς την ανατολή, αλλά έχουν σχέση και με τις εποχές του έτους. Υπάρχουν και οι μονόλιθοι – αγάλματα εις την Γαλλία, την Ρωσσία, την Πολωνία, την Αγγλία, τις Σκανδιναβικές χώρες αλλά και εις την Ελλάδα. Πολλές φορές εμφανίζουν και διακόσμηση χαραγμένων εικόνων όπως εις την Βρεττάνη της Γαλλίας, την Αγγλία και τις Σκανδιναβικές χώρες, όπως επίσης οπών μέχρι και μαιάνδρους χαρακτηριστικό στοιχείο του μυκηναϊκού πολιτισμού. Η αρχή των μεγαλίθων έγκειται πλέον σίγουρα εις τον Αιγαικό πολιτισμό η δε ποικιλία τους εις την τοπική εκάστοτε εξέλιξη. Ένας τέτοιος μεγάλος λίθος ή ορθόλιθος υπάρχει εις την Ανωγή της Ιθάκης όπου τοπικά ονομάζεται και «μενίρ του Αρακλή», θεωρώντας το Αρακλή παραφθορά της λέξεως Ηρακλής. Διότι ένας δυνατός όπως ο Ηρακλής θα μπορούσε να τον σηκώσει [υπάρχει φωτογραφία του εις το διαδίκτυο, μπορεί να αναζητηθεί με το όνομα: μενίρ του Αρακλή].Εις την αρχαία Ελλάδα η λατρεία των λίθων είναι από τις αρχαιότερες λατρείες, οι οποίοι λίθοι αυτοί ονομάζοντο και «αργοί λίθοι». Αρχικά ήτο μόνος του, ως ειδικός λίθος και εθεωρείτο ιερός και ιδίως άμα ήτο λίθος «Αργός», δηλαδή λίθος απελέκητος, μη επεξεργασμένος και χωρίς να παριστά ειδική μορφή. Αργότερα ήσαν ενσωματωμένοι σε λίθινες στήλες ο Ερμής και άλλοι Θεοί. Αλλά και ο «ομφαλός» εις τους Δελφούς ήτο εις την αρχή ένας ιερός λίθος. Λίθους «αργούς», ήσαν ακατέργαστοι, στημένοι εις τους αγρούς, εις τις αγορές ή μέσα σε ιερά και σε ναούς, ελάτρευαν αυτούς οι άνθρωποι από τα πολύ παλαιά χρόνια. Ένας από τους γνωστότερους όπου αναφέρει αρχαίος συγγραφέας ευρίσκετο εις το Γύθειο, όπου ήτο ένας μεγάλος ακατέργαστος λίθος ο οποίος συμβόλιζε το Δία και αυτός είχε πέσει από τον ουρανό, και όπως αναφέρει ο Παυσανίας εις το ΙΙΙ,22,1 ανήκε εις τον Ζευ Καππωτά. Τέτοιοι ακατέργαστοι, όρθιοι λίθοι ελατρεύθηκαν σε πολλά μέρη της Ελλάδος και της Κύπρου (βλ τοπωνύμια «ορθολίθι», «ορθολίθαρο» κλπ.). Σε διάφορα ελληνικά ιερά, όπως του Απόλλωνος Πυθίου και Σωτήρος εις την Άρτα και της Αφροδίτης εις την Παλαίπαφο, το λατρευτικό άγαλμα είχε την μορφή «βαιτύλου», ακατέργαστης πέτρας ή κιονίσκου με απόληξη σε σχήμα κώνου ή οβάλ, διότι εκ του βαίτυλου, έχουμε προηγουμένως το βίτουλο, όπου είναι και το μικρό προβατάκι.

Χριστιανική ιστορία

Η λατρεία του λίθου (μαρμάρου) του Αγίου Σπυρίδωνος και του λίθου των Αγίων Αποστόλων

  Ο Άγιος Σπυρίδων είναι προστάτης του ανθρώπου από την πανώλη, από τα σπυριά της. Είναι ο προστάτης για τον πόνο των αυτιών. Στην Χίο υπήρχε σ’ ένα ξωκλήσι μια μαρμαρένια πλάκα. Κατά μια εντόπια λαογραφική αφήγηση συνέβαιναν τα εξής: «όποιος πονούσε το αυτί, έταζε στον Άγιο Σπυρίδωνα να γίνει καλά  και να του πάει γλυκό. «Άγιε Σπυρίδωνά μας, κάνε μου το αυτί καλά, και να σου φέρω ένα γλυκό». Όποιος είχε κάμει ένα τέτοιο τάξιμο, εις τον εσπερινό του Αγίου Σπυρίδωνα έκανε λαλλάγια [τηγανίτες] ή χαλβά και τα πήγαινε στον Άγιο Σπυρίδωνα. Ήταν ένα μάρμαρο στο βουνό στο εξωκλήσι, έβγαινε το μάρμαρο μέσα από το βουνό και είχε μια τρύπα στην μέση. Το είχαν φραγμένο με τζάμια γύρω – γύρω. Απάνω στο μάρμαρο ήταν η εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνα και ένα καντήλι. Έπαιρνε ο παπάς τις τηγανίτες, όπως έλεγε μίαν ευχή και τα μοίραζε έπειτα στα παιδιά. Ύστερα πήγαινε ο άρρωστος, άνοιγε τα τζάμια, έβαζε το αυτί του πάνω στην τρύπα και παρακαλούσε τον Άγιο Σπυρίδωνα να το γιάνει». Η επαφή μελών του ανθρωπίνου σώματος με το μάρμαρο, «σημαίνει» θεραπεία. Διότι το μάρμαρο είναι ο άγιος, τις ο λατρευτικός λίθος στην αρχαιότητα. Αλλά και κοντά στην Πρέβεζα, στο εξωκλήσι των Αγίων Αποστόλων, υπάρχει ένα «Αγιολίθαρο, μια πέτρα  δηλαδή που την έχουν για προσκύνημα. Οι άρρωστοι αφού εγδύνοντο, έφερναν τρεις φορές γύρας, και ύστερα άλλαζαν με νέα ρούχα. Τα παλιά τα ρούχα θα τ’ άφηναν εκεί». [Ηπειρωτικά Χρονικά –τεύχος 6, σελίδα 258 – Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας – Γ. Μέγας –εκδόσεις Οδυσσέας].

[απόσπασμα από τα βιβλία του Ομήρου Ερμίδη «Ηρωολόγιον Αγιολόγιον»1998 & «Αναμνήσεις από το μέλλον του χθες»]2019.

https://seliniartemisekati.blogspot.com/ - Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος (link ). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.